معرفی موزه موسیقی تهران
موزه موسیقی تهران یکی از مکان‌های فرهنگی و هنری برجسته در پایتخت است که در ساختمانی سه طبقه واقع شده و فضایی به مساحت تقریباً ۳۶۵۰ متر مربع و زیربنایی حدود ۱۴۰۰ متر مربع دارد. این موزه به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مراکز موسیقی در کشور، میزبان حدود ۲۴۰ ساز از بیش از ۲۰۰ نوع مختلف می‌باشد. در این موزه، علاقه‌مندان می‌توانند با انواع سازها آشنا شوند و از نزدیک با تاریخچه و روش‌های ساخت آن‌ها آشنایی پیدا کنند. موزه موسیقی تهران به چندین بخش متنوع و تخصصی تقسیم شده است. یکی از این بخش‌ها، سالن نمایش سازهاست که انواع سازهای کوبه‌ای، زهی، بادی، سنتی و سازهای متعلق به نواحی مختلف ایران را به نمایش می‌گذارد. بازدیدکنندگان می‌توانند در این سالن، سازهای قدیمی و جدید را مشاهده کرده و با تحولات آن‌ها در طول زمان آشنا شوند. همچنین، موزه دارای گنجینه‌ای است که در آن آرشیو صوتی و تصویری از اجراهای برجسته موسیقی و آثار هنرمندان مشهور نگهداری می‌شود. این آرشیو فرصت خوبی برای محققان و علاقه‌مندان به موسیقی فراهم می‌کند تا به منابع غنی صوتی و تصویری دسترسی داشته باشند.
کتابخانه تخصصی موزه نیز شامل کتاب‌ها و منابعی است که به موضوعات موسیقی و تاریخ آن اختصاص دارد. در بخش کارگاه نمایش مراحل ساخت ساز، بازدیدکنندگان می‌توانند از نزدیک با فرآیند ساخت و تولید سازها آشنا شوند و این تجربه را به‌صورت عملی مشاهده کنند. موزه موسیقی تهران همچنین دارای انبار ویژه ی برای نگهداری بهینه سازها، مخزن محصولات مکتوب مرتبط با موسیقی، و بخش سمعی و بصری است که در آن امکانات پیشرفتهای برای نمایش و شنیدن آثار موسیقی فراهم شده است.
معرفی موزه موسیقی تهران
تاریخچه موزه موسیقی تهران
ایده تأسیس موزه موسیقی تهران به سال ۱۳۷۲ بازمی‌گردد، زمانی که سه تن از مسئولان فرهنگی و هنری آن زمان، سید محمود بهشتی (مدیر عامل شرکت توسعه فضاهای فرهنگی)، مرتضی کاظمی (مدیرعامل وقت فرهنگسرای بهمن و مشاور شرکت توسعه)، و علی مراد خانی (رئیس وقت مرکز موسیقی وزارت ارشاد) تصمیم به ایجاد مرکزی برای حفظ و نمایش آثار موسیقی و میراث فرهنگی مربوط به این هنر گرفتند. آن‌ها با همکاری یکدیگر طرح ایجاد موزه موسیقی را مطرح کردند. در سال ۱۳۷۴، امور اجرایی مربوط به تأسیس این موزه به طور رسمی آغاز شد. علی مراد خانی، که در آن زمان مدیرعامل شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران بود و اکنون مدیریت موزه را بر عهده دارد، با حمایت شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری، به پروژه جان بخشید.
بنای کنونی موزه در ابتدا در سال ۱۳۵۱ به عنوان ساختمانی مسکونی ساخته شده بود. با پیشرفت طرح تأسیس موزه موسیقی و به دلیل تناسب موقعیت و فضای کافی این بنا، در سال ۱۳۸۲ بازسازی آن آغاز شد. این ساختمان قدیمی با مرمت دقیق و توجه به جزئیات به موزه‌ای تبدیل شد که نه تنها برای نمایش هنر موسیقی بلکه برای حفظ تاریخچه معماری تهران نیز اهمیت دارد. این تغییر کاربری به موزه، گامی مهم در جهت حفاظت از خانه‌های قدیمی و بازتاب‌دهنده هنر و فرهنگ ایرانی به شمار می‌آید. سرانجام، پس از چندین سال برنامه‌ریزی و بازسازی، موزه موسیقی تهران در سال ۱۳۸۸ به طور رسمی در این مکان افتتاح شد. این موزه اکنون به یکی از جاذبه‌های فرهنگی و هنری شهر تهران تبدیل شده و محلی برای علاقه‌مندان به موسیقی و تاریخ است که می‌خواهند با آثار و میراث موسیقی ایران و جهان آشنا شوند. این پروژه نه تنها به حفظ و نمایش هنر موسیقی کمک کرده است، بلکه نقش مهمی در نگهداری و احیای خانه‌های تاریخی تهران نیز ایفا می‌کند.
تاریخچه موزه موسیقی تهران
بخش‌های مختلف موزه موسیقی تهران
طبقه همکف ؛ سالن سازهای نواحی ایران :
سالن سازهای نواحی ایران در طبقه همکف موزه قرار دارد و به نمایش سازهایی از سراسر ایران می‌پردازد. این سالن به سه بخش اصلی تقسیم شده است: سازهای بادی، سازهای زهی و سازهای خودصدا. در این بخش، شما می‌توانید سازهای نفیس و ارزشمندی را مشاهده کنید که از بزرگان موسیقی به یادگار مانده‌اند و هر یک داستانی از فرهنگ و هنر مناطق مختلف ایران را بازگو می‌کنند.
- سازهای بادی یا هواصدا که در این سالن به نمایش گذاشته شده‌اند، شامل انواع نی‌ها، سرناها و سوتک‌ها هستند که هر کدام نمایانگر بخشی از موسیقی بومی ایران می‌باشند.
- سازهای زهی موجود در این سالن شامل انواع زه‌صداهای مضرابی و زه‌صداهای آرشه‌ای است. در میان این سازها، می‌توان به دوتار، قیچک و سازهای دیگری اشاره کرد که به نواحی جغرافیایی مختلف ایران تعلق دارند و هر یک با نغمه‌ها و آوازهای خاص خود، بازدیدکنندگان را مجذوب می‌کنند.
- سازهای خودصدا شامل ابزارهای موسیقی از نقاط مختلف ایران مانند زنگوله‌ها و دیگر سازهای خودصدای محلی هستند که با شنیدن صدای آن‌ها می‌توان به فرهنگ و آداب موسیقی هر منطقه پی برد.
در این طبقه، سالن سازهای کوبه‌ای نیز قرار دارد که در آن سازهای کوبه‌ای پوست یک‌طرفه و دوطرفه از سراسر کشورمان به نمایش گذاشته شده است. این سازها که از تنوع و زیبایی خاصی برخوردارند، نشان‌دهنده غنای موسیقی کوبه‌ای ایران می‌باشند.
بخش‌های مختلف موزه موسیقی تهران
طبقه اول؛ سالن سازهای سنتی و کلاسیک :
طبقه اول موزه میزبان سالن سازهای سنتی و کلاسیک است، یکی از دیدنی‌ترین و جذاب‌ترین بخش‌های موزه که هر دوستدار موسیقی باید از آن بازدید کند. در این سالن، می‌توانید انواع سازهای موسیقی سنتی ایران مانند تار، سه‌تار، سنتور، کمانچه، و ویولن را مشاهده کنید. هر ساز در اینجا داستانی از هنر و تاریخ موسیقی ایرانی را به نمایش می‌گذارد و جذابیت‌های بی‌نظیری را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌آورد. این سالن همچنین به نمایش سازهای ساخته شده توسط استاد ابراهیم قنبری مهر، یکی از بزرگ‌ترین سازندگان ساز در ایران، اختصاص دارد. همچنین، سازهای معروف اساتید بزرگ موسیقی سنتی مانند تارهای یحیی، سه‌تار میرزا عبدالله، سه‌تار ناصرالدین شاه و سنتور حسین ملک در این بخش به نمایش گذاشته شده‌اند. این مجموعه به خوبی نشان‌دهنده هنر و مهارت سازندگان ایرانی در خلق سازهای موسیقی است.
طبقه اول؛ سالن سازهای سنتی و کلاسیک :
بخش گنجینه موزه موسیقی :
بخش گنجینه موزه موسیقی به طور اختصاصی به آثار و یادگارهای بزرگان موسیقی ایران تعلق دارد. این بخش مکانی ویژه است که به نگهداری وسایل شخصی و سردیس‌های ساخته شده از موسیقی‌دانان برجسته و مشهور می‌پردازد. در اینجا می‌توانید با سازها و متعلقات هنرمندان بزرگ و تأثیرگذار در تاریخ موسیقی ایران آشنا شوید. از جمله اشیای ارزشمند موجود در گنجینه می‌توان به وسایل شخصی و آلات موسیقی اساتید نامداری همچون استاد احمد عبادی، حاج قربان سلیمانی، خاطره پروانه و کلنل علینقی وزیری اشاره کرد. همچنین کلاه، بارانی و کیف پول استاد تجویدی و چوب رهبری ارکستر حشمت سنجری از دیگر اشیای ارزشمند این مجموعه هستند که بازدیدکنندگان را به یاد خاطراتی از دنیای موسیقی گذشته می‌اندازند. تقویم رومیزی استاد مسعودیه نیز یکی دیگر از اشیای مهم و جالب توجه در این بخش است.
نمایشگاه تجهیزات تاریخ ضبط موسیقی :
این بخش از موزه به نمایش تجهیزات تاریخ ضبط موسیقی اختصاص دارد و بازدیدکنندگان می‌توانند دستگاه‌های مختلف ضبط صدا را مشاهده کنند. در اینجا می‌توانید انواع گرامافون‌های کوکی، برقی، باطری‌دار، قابل‌حمل و مخصوص اتومبیل، نوارهای مغناطیسی، نوارهای کاست، دستگاه‌های ضبط سیمی و دیگر ابزارهای ضبط موسیقی را ببینید. این تجهیزات که عمدتاً به کمپانی‌های بزرگ آمریکایی و آلمانی تعلق دارند، نمایش‌دهنده پیشرفتهای شگرف صنعت ضبط صدا و موسیقی در طول تاریخ هستند. هدف از ایجاد این بخش، آشنایی بازدیدکنندگان با تحولاتی است که در صنعت ضبط صدا رخ داده و تأثیر آن‌ها بر موسیقی و نحوه شنیدن آن را نشان می‌دهد.
آرشیو صوتی موزه موسیقی :
بخش دیگری از موزه، آرشیو صوتی است که گنجینه‌ای ارزشمند از تاریخ موسیقی ایران و جهان را در خود جای داده است. این آرشیو شامل ۱۳۰۰۰ صفحه موسیقی، ۴۵۰۰ نوار ریل، ۱۲۰۰۰ نوار کاست پرشده و حدود ۹۰۰۰ CD و DVD است. همچنین، این مجموعه شامل ۲۰۰۰ قطعه عکس قدیمی از هنرمندان است که لحظات بی‌نظیری از تاریخ موسیقی را به تصویر می‌کشد. آرشیو صوتی موزه در ابتدا با آثار اهدایی مهندس محمدعلی گلشن ابراهیمی شکل گرفت و سپس دیگران، همچون امیرحسین سلطان، به توسعه آن کمک کردند. این بخش از موزه که آثار ضبط شده از سال ۱۲۸۴ خورشیدی تا به امروز را در خود دارد، همچنان به عنوان یک منبع ارزشمند برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به موسیقی فعالیت می‌کند.
کتابخانه موزه موسیقی :
کتابخانه موزه موسیقی یکی از بخش‌های ارزشمند و پربار این موزه است که به گردآوری کتاب‌های مرتبط با هنر، ادبیات، تاریخ و به خصوص موسیقی می‌پردازد. این کتابخانه تخصصی دارای حدود ۶۰۰۰ جلد کتاب است که بخشی از آن‌ها به زبان فارسی و بخشی دیگر به زبان لاتین و در حوزه تخصصی موسیقی می‌باشند. همچنین، منابع دیگری همچون پایان‌نامه‌ها، نت‌ها، جزوات، کاتالوگ‌ها، پوسترها، لوح تقدیرها و کارت‌های دعوت نیز در این کتابخانه به چشم می‌خورند. علاوه بر این، کتابخانه موزه موسیقی مجموعه‌ای از نشریات ادواری، اسکن کتاب‌های چاپ سنگی و نسخه‌های خطی مرتبط با موسیقی را نیز در اختیار دارد. بسیاری از این کتاب‌ها و منابع توسط افراد مشهور و بنام اهدا شده‌اند و قدیمی‌ترین آن‌ها به سال ۱۳۰۰ خورشیدی در ایران بازمی‌گردد. این کتابخانه فضایی آرام و دلپذیر را برای مطالعه و تحقیق علاقه‌مندان به موسیقی و هنر فراهم می‌کند.
کتابخانه موزه موسیقی
کارگاه ساخت ساز موزه موسیقی :
در کارگاه ساخت ساز موزه موسیقی، بازدیدکنندگان این فرصت را دارند که با فرایند ساخت و مرمت سازها از نزدیک آشنا شوند. این کارگاه به عنوان بخشی آموزشی و عملی از موزه، با عنوان «به سازها دست بزنید» شناخته می‌شود. در اینجا، بازدیدکنندگان می‌توانند استادکاران ماهر را در حین کار مشاهده کنند و به سازها دست بزنند تا از نزدیک با جنس و ساختار آن‌ها آشنا شوند. این بخش، فضایی منحصر به فرد برای یادگیری و تجربه مستقیم ساخت سازهای موسیقی را فراهم می‌آورد و جستجوگری و کنجکاوی را در میان بازدیدکنندگان، به ویژه کودکان و نوجوانان، تشویق می‌کند.
سخن پایانی
در قلب منطقه تجریش تهران، موزه موسیقی به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین مراکز فرهنگی پایتخت قرار گرفته است. این موزه با مجموعه‌ای بی‌نظیر از سازها و آثار تاریخی، به علاقه‌مندان موسیقی فرصت می‌دهد تا با تاریخ و فرهنگ موسیقی ایران آشنا شوند. بازدید از موزه موسیقی تهران، تجربه‌ای ماندگار برای دوستداران هنر و موسیقی خواهد بود.